एजेन्सी ।
जापान नेपाली नागरिकका लागि उच्च शिक्षा अध्ययन, व्यवसाय र रोजगारीको आकर्षक गन्तव्य हो । विश्वको तेस्रो ठूलो आर्थिक शक्ति, स्वास्थ्य, शिक्षा, सहज जीवनशैली, सुरक्षाको प्रत्याभूतिले जापान विश्वभरका नागरिकको रोजाइको देश बन्दै आएको छ । यसरी उच्च शिक्षा अध्ययनका लागि जापानमा रहेका विदेशीहरुको तथ्यांकमा नेपालीको संख्या पनि धेरै छ ।
सुन्दर भविष्यको कल्पना गर्दै जापान आइपुग्ने विद्यार्थीको चाप बढेसँगै आत्महत्याका घटना पनि धेरै सुनिन थालेका छन् । पछिल्लो १५ दिनमा जापानमा ३ जना नेपालीले आत्महत्या गरेको समाचार आएको छ ।
लाखौं खर्चेर उच्च शिक्षा हासिल गर्न जापान आइपुगेका नेपाली विद्यार्थी किन आत्महत्याको बाटो रोजिरहेका छन् रु हरेक नेपालीको मनमा यो प्रश्न उब्जिनु स्वाभाविक हो । नेपालमा कल्पना गरिएको जापान र वास्तविक जापानबीचको असन्तुलनका कारण नेपाली विद्यार्थीले जापानमा आत्महत्या रोजिरहेका छन् । सपनाको देश मानेर जापान आइपुग्ने विद्यार्थीले यहाँ आइपुगेपछि देखा पर्ने मानसिक तनाव, नैराश्यतालाई हल गर्न नसक्नु पनि प्रमुख समस्या बन्ने गरेको छ ।
जापान आइपुगेसँगै चाँडो कमाइ भइहाल्छ भन्ने महत्वकांक्षा पूरा नहुँदा आत्महत्या जस्तो गलत निर्णय नेपाली विद्यार्थीले गरिरहेका छन् । उनीहरुमा धैर्य, सहनशीलताको कमी पनि देखिएको छ । जसको एक उदाहरण स् केही दिन अघि जापानको नागोयामा एक नेपाली विद्यार्थीले जापान आएको १२ दिनमा पनि काम पाइएन भनेर आत्महत्या गर्नु ।
जापान नआउँदै नेपाली विद्यार्थीले यति कमाइन्छ भनेर आकलन गर्ने गर्छन् । विद्यार्थी पठाउने र पैसा कमाउने लोभमा नेपालका अधिकांश कन्सल्टेन्सीले झुटो आश्वासन दिन्छन् । कन्सल्टेन्सीले विद्यार्थीलाई विदेश पठाउने मोह सिर्जना गर्नका लागि अनेक विज्ञापनहरू गर्छन् । मानौं, भिसा पाउँदै जिन्दगी कायापलट हुन्छ । तर, जापानमा आएपछि काम नपाइने, काम पाइहाले भिसाले तोकेका सीमितता र नियमहरुको पालना गर्नुपर्ने हुँदा सोचे जति कमाइ हुँदैन ।
जापानमा नेपालीलाई काममा सहयोग गर्नका लागि भनेर खोलिएका फेसबुक पेज वा वेबसाइट प्रसस्त भेटिन्छन् । दुस्खद् कुरा त काम नपाएर पीडित नेपालीलाई कम पैसामा काम लगाउने र शोषण गर्नेमा विदेशी भन्दा नेपाली नै छन् । कतिपय नेपालीले केटालाई काम लगाइदिन्छु भन्दै रकम असुल्ने र केटीहरूलाई यौन शोषण गर्ने गरेका घटनाहरू पनि बारम्बार सार्वजनिक हुँदै आएका छन् ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार बर्सेनि विश्वमा ६ लाख ५० हजार मानिसले आफ्नो ज्यान लिने गरेका छन् । विश्वमा सबैभन्दा बढी आत्महत्या गर्ने देश जापान रहेको छ । सन् २०१५ मा जापान सरकारले गरेको एक सर्भेक्षणमा जापानमा प्रति एक लाख मानिसमा १८।५ जानले आत्महत्या गर्ने गरेका छन्
विद्यार्थी बनेर विदेशी जाँदा कति कुरामा ध्यान दिनुपर्छ, भोलि मर्का पार्न सक्ने विषयहरू केके हुन्, कस्ता उतारचढाव आउन सक्छन् भनेर यसको गुण र दोषका विषयमा कन्सल्टेन्सीले नेपालमा नै परामर्श दिने हो भने जापान आइसके पछिका कठिनाइसँग जुध्न विद्यार्थीलाई सहज हुन्छ ।
ऋण गरेर जापान आइपुग्ने विद्यार्थीलाई कसरी राम्रो पढ्ने भन्दा पनि आउँदा लागेको खर्च कसरी उठाउने भन्ने पिर पर्न थाल्छ । परिवारबाट पैसा पठाउन बारम्बार ताकेता आउनु उनीहरूको टाउको दुखाइको विषय बन्ने गरेको छ । जापान आएर विशुद्ध रुपमा अध्ययन मात्र गर्ने विद्यार्थी नगन्य मात्रमा छन् । अभिभावक पनि कमै होलान्, जसलाई सन्तानको कमाइ नभएर शिक्षाको चिन्ता छ ।
नेपालमा १२ कक्षा पढ्ने वित्तिकै विद्यार्थीहरू विदेश जाने सपना देख्न थाल्छन् । धेरै विद्यार्थीको रोजाइमा जापान पनि पर्ने गरेको छ । बुबाको साथ र आमाको काख छाडेर विदेशी भूमिमा रम्न जोकोहीलाई गाह्रो हुनु स्वाभाविक हो । पारिवारिक सुखसयलमा जीवन बिताइरहेका उनीहरुले विदेश आएसँगै ठूलो जिम्मेवारी बहन गर्नुपर्ने हुन्छ । कमाएर खानुपर्ने, कलेजको शुल्क तिर्नुपर्ने, महँगो कोठाभाडा, परिवारबाट बारम्बार पैसा पठाउनुपर्ने दबाबका कारण नेपाली विद्यार्थीलाई मानसिक तनाव बढेर जान्छ । अझ भनौं, कलिलै उमेर वा कलिलो दिमागले चौतर्फी दबाव झेल्न नसक्दाको परिमाण गलत आइरहेको छ ।
विदेश पुगेपछि घरको याद आउनु, एक्लो महसुस गर्नु स्वाभाविक हो । तर, यी कुराहरुलाई सामान्य लिन नसक्दा कतिपय विद्यार्थी डिप्रेसनमा पुग्ने गरेका छन् । विदेशमा रहेको आफ्नो सन्तानलाई ऊर्जा र उत्साह जगाउन परिवारले फोन सम्पर्कबाटै भए पनि निगरानी गर्नुपर्छ । छोराछोरीलाई विदेश पठाएपछि अधिकांश अभिभावक आफ्नो जिम्मेवारी पूरा भएको महसुस गर्छन् । उनीहरू कठिन दैनिकीका विषयमा खासै ध्यान दिंदैनन् । त्यस्तै, नेपालबाट आउने अधिकांश विद्यार्थी साथी भाइको लहलहैमा लागेर जापान आइपुग्छन् । आफैं अध्ययन गरेरे, यहाँको अवस्थाबारे बुझेर मात्र आउने कमै छन् ।
विद्यार्थी भिसामा मात्र नभएर अन्य भिसामा जापानमा बस्दै आएका नेपालीले पनि आत्महत्या गरेका समाचार बेलाबखत आउने गरेका छन् । जापानमा प्रौढ नेपालीले चाहिं किन गर्छन् आत्महत्या बुढ्यौली तर्फ उन्मुख हुनु, भनेजति कमाई नहुनु, कामको बोझ, पारिवारिक तनाव, गम्भीर स्वास्थ्य समस्याका कारण पाका नेपालीले आत्महत्या गर्दै आएका छन् । गत हप्ता मात्र जापानमा कुक भिसामा आएका एक नेपाली पुरुषले घरको आठौं तलाबाट हाम फालेर आत्महत्या गरे । परिवारसहित टोकियोको खाचुसिकामा बस्दै आएका उनले जापान सरकारले उपलब्ध गराउने सहुलियत घरबाट हाम फालेर आफ्नो ज्यान आफैं लिए ।
लाखौं आम्दानी गर्ने सोचले जापान आए पनि भनेजति आम्दानी नहुँदा आत्महत्याका घटना बढेका हुन् । जापानमा कमाइ भएको ठूलो हिस्सा घरभाडा, गाडी, सरकारी सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रममै खर्च हुन्छ । यसबाहेक अन्य कामका लागि पैसा बचाउन धेरै मेहनत गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसमा कमै नेपालीको मात्र खटेर काम गर्ने बानी हुन्छ । जापानी नागरिक भने कामलाई उच्च प्राथमिकतामा राख्छन् । नेपालमा कम काम गर्ने तर, जापान आएपछि रातदिन नभनी काममा खट्नुपर्दा पनि आत्महत्या गर्नेको संख्या बढेको छ । विदेशमा भाषा, संस्कृति आफू सुहाउँदो नहुँदा, नेपाल फर्कन नपाउँदा पनि यहाँ धेरै नेपाली पीडामा रहेका हुन्छन् ।
व्यस्त जीवनशैली र एक्लोपन पनि नेपालीले आत्महत्या गर्नुको कारण रहेको छ । एकान्तसँग जुध्न नसक्दा र समाजमा आफ्नो कुनै स्थान नदेख्दा कतिपय नेपाली आत्महत्या गर्छन् । कतिपय नेपालीहरु रमाइलोको नाममा लागूऔषध दुर्व्यसनीमा फस्ने गर्छन् । नियमित रुपमा रक्सी सेवन गर्ने व्यक्तिले पनि आत्महत्या गरिरहेका छन् । कमाए जति पैसा रक्सीमा खर्च हुँदा दैनिकी चलाउनै समस्या हुन्छ ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार बर्सेनि विश्वमा ६ लाख ५० हजार मानिसले आफ्नो ज्यान लिने गरेका छन् । विश्वमा सबैभन्दा बढी आत्महत्या गर्ने देश जापान रहेको छ । सन् २०१५ मा जापान सरकारले गरेको एक सर्भेक्षणमा जापानमा प्रति एक लाख मानिसमा १८।५ जानले आत्महत्या गर्ने गरेका छन् । सरकारले यो प्रतिशत घटाएर आगामी सन् २०२५ सम्ममा प्रति एक लाखमा १३ जना मात्र सीमित गर्ने कार्याक्रम सञ्चालनमा ल्याएको छ ।
जापानमा पछिल्लो वर्षमा आत्महत्याको संख्या विगतका वर्षमा भन्दा घट्दै भने आएको छ । जापानमा चर्चित जापानीज व्यक्तिहरुले समेत आत्महत्या गर्दै आएका छन् । भनौं, हाइ प्रोफाइल आत्महत्याको कारण जापान पीडित देश हो । आत्महत्या जापानी संस्कृतिको एक अंगको रुपमा पनि रहेको छ । सामुराइ संस्कृतिमा आत्महत्यालाई पवित्र तथा महत्वपूर्णसमेत मान्ने परम्परागत सोच जापानमा छ ।
अर्थतन्त्र धरासायी बनेर रोजगारी गुमेको कारण जापानमा सन् १९९० को अन्त्यतिर आत्महत्याको दर धेरै थियो । जापान सरकारले आत्महत्या घटाउन वार्षिक करोडौं बजेट घोषणासमेत गर्ने गर्छ । सोमार्फत सर्वसाधारणलाई परामर्श दिने काम जापान सरकारले समय समयमा गर्दै आएको छ ।
प्रतिक्रिया